Zamirler (Adıllar) 6.Sınıf

Zamirler isimlerin yerini tutan sözcüklerdir. Bir varlığı belirtmek istersek onun ismini kullanırız. Örneğin “Ahmet bize geldi.” Bu cümlede Ahmet ismi yerine onun yerini tutan başka bir sözcük de kullanılabilir. “O bize geldi.” işte bu cümlede “Ahmet” adı yerine kullanılan “o” sözcüğü zamirdir.

Zamirlerin hem sözcük hem de ek halinde bulunabilir. Sözcük halinde bulunan zamirler kişi zamirleri, işaret zamirleri, belgisiz zamirler, soru zamirleri; ek halinde olanlar ise iyelik zamirleri ve ilgi zamiri olarak ayrılır.

A)Sözcük Hâlindeki Zamirler

1)Kişi Zamirleri

İnsan isminin yerini tutan zamirlere kişi zamiri denir. Bu zamirler isim çekim eklerini alabilirler. Toplamda altı tane kişi zamiri vardır.

• 1.Tekil kişi ➜ Ben
• 2.Tekil kişi ➜ Sen
• 3.Tekil kişi ➜ O
• 1.Çoğul kişi ➜ Biz
• 2.Çoğul kişi ➜ Siz
• 3.Çoğul kişi ➜ Onlar

Örnekler

• Benim kalemimi kim aldı?
• Senin defterini aldı.➜ Ayşe‘nin defterini aldı.
• Onun evine gittik.➜ Murat‘ın evine gittik.
• Biz misafirliğe gitmiştik.➜ Ahmet, Fatma ve ben misafirliğe gitmiştik.
• Sizi çok seviyorum.➜ İsmail ve Cemil’i çok seviyorum.
• Onlar eve gitsin.➜ Serhat, Osman ve Kenan eve gitsin.

Yukarıdaki örnekler incelendiğinde ilk cümledeki kişi zamirinin hangi kişi isimlerinin yerine geldiği görülebilir.

Uyarı: Ben ve Sen şahıs zamirleri ismin yönelme hâl ekini (-e) alınca sözcük değişime uğrar değişime uğrar.

• Bana bir kalem verir misin?( Ben + a : Bana)
• Sana bu sözleri ben söyledim. (Sen + a : Sana)

Not: Dönüşlülük zamiri olarak bilinen “Kendi” sözcüğü de kişi zamirleri içinde değerlendirilir.

• Evi kendim boyadım.
  (Bu cümlede koyu yazılan sözcük insanın yerini tutmuştur.)

2)İşaret Zamirleri

Varlıkların adını söylemeden onları işaret yoluyla göstermeye yarayan zamirlerdir. Aşağıda en sık kullanılanlar tablo halinde verilmiştir.

Örnekler

• Bunu arkadaşına ver.
• Onu cebime koymuş.
• Kedi oraya nasıl çıkmış?
• Bu da olmadı, belki öteki olur.
• Orası çok pisti.
• Bunları buraya kim koydu?
• Şurası çok dik.

Uyarı: “O” ve “Onlar” sözcükleri insanların yerine kullanılıyorsa kişi zamiri, insan dışındaki varlıkların yerine kullanılıyorsa işaret zamiridir.

Örnekler

• O, çok konuşuyor. ➜ Kişi zamiri.
  (Burada insanın yerine kullanılıyor.)
• O, eskidiği için yırtıldı.➜ İşaret zamiri
  (Burada insan dışında bir eşyanın yerine kullanılıyor.)
• Onlar bize gelecek.➜ Kişi zamiri.
  (Burada insanların yerine kullanılıyor.)
• Onları bir daha giyme. ➜ İşaret zamiri.
  (Burada insan dışındaki eşyaların yerine kullanılıyor.)

3)Belgisiz Zamirler

Bu zamirler bir varlığın yerini tutsalar da tam olarak hangi varlığın yerine kullanıldığı anlaşılamaz. Belli belirsiz bir şekilde bir varlığı temsil ederler. Aşağıdaki tabloda en sık kullanılanları verilmiştir.

Örnekler

• Sokakların birkaçı çok karışıktı.
• Hepiniz yemeğe davetlisiniz.
• Masanın üstündeki şeyi buraya getir.
• Kimse senin gibi değil.
• Herkes farklı düşünceye sahiptir.
• Birileri arkamdan konuşuyor.

Uyarı: Belgisizlik bildiren sözcük bir isimden önce kullanılıyor ve onu etkiliyorsa sıfat, bir ismin yerine kullanılıyorsa zamirdir.

• Bazı kitaplar kaybolmuş. ➜ Belgisiz Sıfat
• Bazıları kaybolmuş. ➜ Belgisiz Zamir

4) Soru Zamirleri

İsimlerin yerini soru yoluyla tutan kelimelere soru zamiri denir. Aşağıda en sık kullanılanları verilmiştir.

Örnekler

• Size kim geldi?
• Soruları hangisi yaptı?
• Kitabımı nereye koydun?

Uyarı: Soru bildiren sözcük isme soruluyor ve ismi etkiliyorsa soru sıfatı, eğer bir ismin yerini tutuyorsa soru zamiridir.

• Hangi ev sizin? ➜ Soru Sıfatı
• Hangisi sizin? ➜ Soru Zamiri

B) Ek Hâlindeki Zamirler

1)İyelik (Sahiplik) Zamiri

Getirildiği ismin kime ait olduğunu bildiren ve ek halinde bulunan zamirlerdir.

1. tekil şahıs iyelik eki ➜ -(i)m
2. tekil şahıs iyelik eki ➜ -(i)n
3. tekil şahıs iyelik eki ➜ -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü

1. çoğul şahıs iyelik eki ➜ -(ı)mız, -(i)miz, -(u)muz, -(ü)müz
2. çoğul şahıs iyelik eki ➜ -(ı)nız, -(i)niz, -(u)nuz, -(ü)nüz
3. çoğul şahıs iyelik eki ➜ -ları, -leri

Örnekler

• (benim) kalemim
• (senin) kalemin
• (onun) kalemi
• (bizim) kalemimiz
• (sizin) kaleminiz
• (onların) kalemleri

Aşağıdaki örneklerde iyelik zamirinin cümle içindeki kullanımları gösterilmiştir.

• Kitabını neden yırttın?
• Eviniz çok güzelmiş.

Uyarı: 3.tekil şahıs iyelik zamiri (-i) ve ismin hâl eklerinden olan belirtme hali eki (-i) birbirine karıştırılmamalıdır. Ayırmak için “-ı /-i” ekini alan sözcüğün başına “onun” kelimesi getirilir. Eğer anlamlı oluyorsa iyelik zamiri olmuyorsa belirtme hâli ekidir.

• Defteri yere düşmüş. ➜ Sahiplik Zamiri
  Defter sözcüğünün başına “onun” kelimesini getirdiğimizde anlamlı bir cümle ortaya çıkıyor. Onun defteri yere düşmüş.
• Defteri bana getir. ➜ Belirtme Hâli Eki
  Defter sözcüğünün başına “onun” kelimesini getirdiğimizde anlamsız bir cümle ortaya çıkıyor. Onun defteri bana getir.

2)İlgi Zamiri

İsmin yerini tutan “-ki” eki ilgi zamiridir. Her zaman kendinden önceki sözcüğe bitişik olarak yazılır.

Örnek

Benim arabam senin arabandan daha hızlı. ➜ Benim arabam seninkinden daha hızlı.
(Yukarıdaki cümleler incelendiğinde birinci cümledeki araba sözcüğünün yerini ikinci cümlede ilgi zamiri “-ki” tutmuştur.)